Bask dilini konuşanların sayısı farklı kaynaklarda 750.000 ila 1.185.500 arası olarak tahmin ediliyor.
Baskça’da Euskara olarak adlandırılan dilin, 17 otonom bölgeden oluşan İspanya’nın kuzeyinde yer alan Bask Ülkesi ve Navarra otonom bölgelerinde resmi statüsü bulunuyor. Dilin konuşulduğu diğer bir bölge olan Fransa’nın güneybatısında ise dilin herhangi bir resmi statüsü bulunmuyor. Basklar’ın yaşadıkları bu bölgelerin geneline Baskçada “Euskal Herria” adı veriliyor.
Resmi statüye rağmen, “kırılgan” ve tehlike altında
Navarra’daki 10 kişiden biri Baskça konuşuyorken, bu rakam Bask Ülkesi bölgesi ve Fransa’daki bölgelerde dört kişiden bire yükseliyor.
Unesco Tehlike Altındaki Diller Atlasında “kırılgan” tanımıyla yer alan Baskça’nın, Fransa’daki durumu ise “ciddi derecede tehlike altında” olarak değerlendiriliyor.
Etxepare Bask Enstitüsü’nün paylaştığı bilgilere göre, Baskça’nın konuşulduğu bölgelerdeki lehçe farklılıkları, Avrupa’da bu kadar farklı lehçenin bir arada bulunduğu yerlerden en yoğun olanı. Tarih boyunca birçok farklı dilden sözcükler ve yapıların dil ile bütünleşmesinin ise, dilin kaybolmasının aksine bu kadar uzun yıllar var olabilmesine olanak sağladığı belirtiliyor.
Akitanca’dan Baskça’ya: İzole bir dil
Baskça, çevresindeki Hint-Avrupa dil ailesinden dillerin aksine bu ailenin bir üyesi değil. Tam tersine, Bask dilinin günümüzde konuşulan herhangi bir dil ile akrabalığı bulunmuyor. Bu nedenle Baskça, bir “izole dil” olarak tanımlanıyor. Diğer diller ile bağlantılarına dair çeşitli teoriler ortaya konmuş olsa da, bunlara dair kanıtlanabilmiş hiçbir veri yok.
Baskça ile bağlantısı bilinen tek dil ise, antik olarak Fransa’nın Akitanya bölgesinde konuşulduğu bilinen ölü dil Akitanca. Akitancanın erken Orta Çağ döneminde kaybolduğu düşünülüyor.
Baskça ilk yazılı eser 1545 yılından
Baskça yazılan ilk kitap, Bernart Etxepare’nin 1545 yılında kaleme aldığı Linguae Vasconum Primitiae.
Bask Dili Kraliyet Akademisi (Euskaltzaindia) ise, 1919’dan beri Baskçanın resmi dil kurumu olmayı sürdürüyor. Kurum, özellikle 1968 yılından itibaren dil birliğinin sağlanması ve dilin modernleştirilmesi üzerine aktif çalışmalar yapıyor.
Akademi 1968’de aynı zamanda yazılı dilin standardize edilmesi kararını almış. Bu standart yazılı dil günümüzde resmi işlerde, eğitimde, medyada ve edebiyat eserlerinde kullanılıyor. 2017 itibariyle Baskça’daki yazılı eser sayısı ise 2.267’ye ulaşmış.
