Yazar: Sahra Torlak
MASALLAR, KAYBOLMAYA YÜZ TUTAN DİLLERDE ANLATILDI
Lazca’dan Pomakça’ya, Çerkesçe’den Süryanice’ye 15 farklı dilde masallar anlatıldı, tarihin ve kültürün en değerli öğeleri “Tehlike Altındaki Diller Masal Festivali”nde yaşatıldı. Festivalin adresi İstanbul’du.
Laz Enstitüsü ile İstanbul Kafkas Kültür Derneği el ele verdi, Avrupa Birliği’nin mali desteğiyle “Tehlike Altındaki Diller Masal Festivali”ni hayata geçirdi. Festival, 4-5 Haziran’da Kadıköy Belediyesi Yeldeğirmeni SANAT mekân desteği ile gerçekleşti.
Dijitalleşen dünyada unutulmaya yüz tutan en önemli kültür öğelerinden biridir masallar… Masallar dijital çağın gölgesinde kalırken bir de tehlike altında olan diller bulunuyor.
UNESCO’ya göre Türkiye’de Süryanice, Pomakça, Abhazca, Hemşince, Lazca, Romeika, Romanes, Çerkesçe, Zazaca başta olmak üzere 10’dan fazla dil tehlike altında. Kuşaktan kuşağa aktarımı sekteye uğrayan ve o dili konuşan son kişinin hayattan göçüp gitmesiyle dil de son temsilcisiyle birlikte yitip gidiyor. İşte doğdukları topraklarda ninelerinin, dedelerinin dilini yaşatma gayreti ile yola çıkan Laz Enstitüsü ve İstanbul Kafkas Kültür Derneği, genel yönetmenliğini İsmail Avcı Bucaklişi’nin, sanat yönetmenliğini Turna Sümeyye Anıl’ın yapmış olduğu “Tehlike Altındaki Diller Masal Festivali” ile dünyada bir ilke imza attı ve tehlike altındaki dillere masallarla hayat verdi.
Hangi dilde anlatılırsa anlatılsın “bir varmış, bir yokmuş” ile başlayan masalların evrensel dili; dinleyicisini iyiliğe, güzelliğe, çalışkanlığa, dürüstlüğe yönlendiren mesajlar içermesiydi. Türkiye’nin dört bir yanından festivale katılanlar da bu bilinçle kulak verdi masallara.
Festival, Laz-Çerkes Sivil Toplum Ağı Proje Koordinatörü Eylem Bostancı’nın açılış konuşmasıyla başladı. Hemen ardından sahneyi tulum sanatçıları İsmail Avcı İsmanaşi ile Hamed Boland Hemmat aldı. Sanatçılar, Karadeniz tulumu ile İran tulumunu birleştirdi ve tadına doyumsuz bir dinleti sundular.
İlk masalı, festival genel yönetmeni Laz Enstitüsü Başkanı İsmail Avcı Bucaklişi ile festival sanat yönetmeni Turna Sümeyye Anıl hem Lazca hem Türkçe olarak anlattılar.
Festival boyunca, UNESCO Diller Atlasında Türkiye’nin tehlike altındaki dilleri olarak yer alan Lazca, Çerkesçe, Zazaca, Judeo Espanyol/Ladino, Batı Ermenicesi, Romeika, Süryanice, Surayt, Pomakça, Romanes, Abhazca/Abazaca, Hemşince, Gürcüce ve Gagauzca masallar anlatıldı. Katılımcılar masalların Türkçe özetini de karekod okutarak takip etme imkânı buldu.
Alevi-Dersim müziği araştırmacı ve icracısı Kemal Kahraman “Sözlü Hafızada Şahmaran”, Müzisyen, Hemşin kültürü araştırmacısı, Hikmet Akçiçek “Hemşin Masalları”, İsmail Avcı Bucaklişi “Laz Masalları”, sosyolog Hıdır Eren, “Zaza Masallarına Kısa Bir Yolculuk Jung’cu Psikoanalitik Bir Çözümleme” başlıklarıyla söyleşiler gerçekleştirdi.
Festival boyunca Özcan Geçer’in küratörlüğünü yaptığı “Her Dil Tarihin Arşividir” adlı tehlike altındaki dillere özel sergi düzenlendi. Festival, çok dilli ve çok sesli şarkılar söyleyen kadın vokal grubu Peradi Ensemble konseri ile sona erdi.
Bu güzel etkinliğin gerçekleşmesinde emeğini esirgemeyen tadnet yetkililerine, Turna hocama ve tüm anlatıcı arkadaşlarıma yürekten teşekkür ediyorum.
İlkler çok önemlidir. Genellikle ilkleri düşünenlere deli denir de sonradan dahi oldukları anlaşılır. Bu delilikleri için Laz Enstitüsü, TADNET yöneticileri ve tüm katılımcılara gönülden teşekkür ediyorum.